Eerste fase aanpak voorzieningenniveau bij 21 Brainport gemeenten afgerond.
De groei van het aantal inwoners in de regio Brainport Eindhoven vraagt om extra aandacht voor de sociaal-maatschappelijke voorzieningen, zoals scholen, winkels, sportlocaties en huisartsen. Eigenlijk had de regio daar tot dusver nog geen goed beeld bij. Om een eerste beeld te krijgen van wat nodig is om de groei ook op het gebied van voorzieningen mogelijk te maken, hebben de 21 gemeenten in Zuidoost-Brabant een eerste inventarisatie uitgevoerd. Daarbij is gekeken naar de omvang van de bestaande en benodigde voorzieningen. Deze quickscan is een belangrijk onderdeel van de gemaakte afspraken in het Beethoven convenant, het is geen absolute waarheid maar een richtlijn waarlangs de inzet vorm gegeven kan worden.
Stijn Steenbakkers, voorzitter poho economie MRE en wethouder in Eindhoven: “De groei van Brainport Eindhoven biedt veel kansen, er wordt fors geïnvesteerd in meer bussen, wegen en huizen. Maar het gaat om meer dan alleen ‘die harde’ kant. We zijn een regio waar iedereen zich thuis moet voelen, erbij hoort en fijn kan leven. Dat vraagt om sterke sociale voorzieningen én een aanbod dat past bij een internationale topregio. Met deze inventarisatie hebben we nu een eerste beeld van wat nodig is om de groei richting 2040 mogelijk te maken. Het beeld is heel divers, op sommige vlakken van voorzieningen staan we er al prima voor maar op andere is nog werk aan de winkel. Het verschilt ook per gemeente. Ik heb er vertrouwen in dat we dit met het sterke partnerschap met de 21 regiogemeenten, het Rijk, de provincie en het bedrijfsleven tot een succes gaan maken. Want in een regio waar iedereen mee moet kunnen doen, investeren we niet alleen in vandaag, maar juist ook in de toekomst, in de welvaart en het welzijn van de generaties van morgen.”
Suzan van de Goor, voorzitter poho Ruimte en Wonen MRE en wethouder in Waalre vult aan: “Uit de inventarisatie komt naar voren dat de regio in vergelijking met de rest van Nederland minder voorzieningen heeft. Het is dus nodig om samen de voorzieningen op peil te brengen en mee te laten groeien met de economische ontwikkeling en de groei van het aantal inwoners in de regio. Zeker voor de steden en dorpen waar veel groei plaatsvindt, is het essentieel dat sociaal maatschappelijke voorzieningen meegroeien voor een gezonde samenleving.”
Basisvoorzieningen
Bij de start van de inventarisatie is gekeken naar het aantal basisvoorzieningen in de regio in vergelijking tot het landelijk gemiddelde. Hieruit bleek dat de regio Zuidoost-Brabant in meerdere categorieën minder voorzieningen heeft dan landelijk gemiddeld. Dit geldt met name voor het basis- en voortgezet onderwijs, huisartsen, apotheken, verloskundigen, GGZ-instellingen en hotels. Ook het winkelaanbod (zowel de dagelijkse als niet-dagelijkse boodschappen) is in de regio iets minder dan het landelijk gemiddelde. Andere voorzieningen zijn er gemiddeld juist meer, zoals buurthuizen, cafés en sportvelden. Deze inzichten geven aan dat de regio Brainport Eindhoven op sommige onderdelen van voorzieningen nog een inhaalslag te maken heeft. En zeker gezien de verwachte groei van het aantal inwoners, woningen en arbeidsplaatsen vraagt het voorzieningenniveau in de regio dus om extra aandacht.
Lokaal maatwerk
De verkenning die is uitgevoerd toont een eerste beeld van de opgave verdeeld over zeven categorieën: zorg & welzijn, onderwijs, detailhandel, horeca, cultuur & recreatie, openbaar groen en sport & spel. Het verbeteren van de basisvoorzieningen is lokaal maatwerk. Het is aan gemeenten zelf om, samen met maatschappelijk partners en inwoners, een programmering voor lokale basisvoorzieningen te maken. Gemeenten kunnen namelijk zelf het beste de afweging maken van wat er lokaal moet gebeuren, zowel inhoudelijk, ruimtelijk als qua timing. De volgende stap is dan ook dat gemeenten dit in beeld te gaan brengen en de lokale programmering verder uit werken.
Financiële opgave basisvoorzieningen
Ook is in beeld gebracht wat de bijbehorende financiële opgave is voor de groei van de regionale basisvoorzieningen en welk deel hiervan door gemeenten gefinancierd moeten worden. De investeringsopgave wordt voor de 21 regiogemeenten samen, tot 2040 geschat op circa € 2,8 miljard. € 1,4 miljard (prijspeil januari 2025) betreft gemeentelijke investeringen. Voor de eerste periode t/m 2028 is in totaal € 0,3 miljard al in gemeentelijke begrotingen opgenomen.
Onderwijshuisvesting
Een van de basisvoorzieningen met een bijzondere urgentie is het onderwijs. Een aantal Integrale Huisvestingsplannen onderwijs (IHP) laten al een forse groei zien dat gepaard gaat met grote financiële investeringen. De investeringen voor onderwijshuisvesting zijn een wettelijke taak van gemeenten. Maar met de groei van de regio, en dus stijgende leerlingenaantallen en internationalisering, is het niet alleen grote financiële, maar ook een complexe opgave. Niet voor niets werd het onderwijs in het Beethoven convenant al specifiek benoemd. Belangrijk is dat hierin niet automatisch sprake is van allemaal nieuwe scholen. Zo wordt ook gekeken naar uitbreiding van bestaande scholen.
Passend aanbod van topvoorzieningen
Bij topvoorzieningen gaat het om een (inter)nationaal onderscheidend aanbod. Deze voorzieningen met een bovenregionaal karakter geven kleur aan het (internationaal) profiel van de Brainportregio. Het Dagelijk Bestuur van de Metropoolregio Eindhoven heeft een aantal voorzieningen aangewezen wat het potentieel heeft om door te groeien naar topvoorzieningen:
• Versterken Futurelab/Evoluon Eindhoven.
• Toonaangevend internationaal museum.
• Grootschalige Multifunctionele Faciliteit, kansrijke locatie Aquabest.
• De Peel door laten groeien naar Nationaal park.
• De Groote Heide.
• Versterken Design Ecosysteem Eindhoven.
Op deze lijst van topvoorzieningen kan jaarlijks worden bijgestuurd door de regio op basis van actuele ontwikkelingen. In de volgende fase van de verkenning wordt de lijst verder ontwikkeld tot een samenhangende uitvoeringsagenda van regionale en topvoorzieningen. De verdere ontwikkeling van deze voorzieningen is aan de betreffende gemeenten en partners.
Vervolgaanpak
In het Beethoven convenant (2024) erkennen Rijk en regio dat de beoogde groei van de Brainport Eindhoven exceptioneel is. Daarom hebben ze afgesproken de verkenning uit te voeren naar de sociaal-maatschappelijke opgaven in de regio waaronder sociale cohesie, faciliteiten als onderwijshuisvesting, zorg, bibliotheken en andere culturele instellingen. De uitkomsten en conclusies uit deze verkenning vormt input voor het verdere gesprek met het Rijk om te komen tot afspraken op het brede voorzieningenniveau.
De regionale voorzieningenstrategie/aanpak wordt nu verder inhoudelijk uitgewerkt, met daarin:
- Monitoring en kennisdeling lokale programmering voorzieningen door gemeenten. De lokale programmering is en blijft de verantwoordelijkheid van individuele gemeenten. Dit bepaalt concreet welke voorzieningen waar en wanneer worden gerealiseerd;
- Regionale (uitvoerings)strategie en programmering Voorzieningen;
- Het uitwerken van een bekostigingssystematiek, mede gevoed door nog te maken afspraken met het Rijk;
- Uitgewerkte governancestructuur en –afspraken voor na de uitwerkingsfase.