In het proces van de evaluatie denk je wel eens terug: “hoe is die nieuwe bestuurlijke samenwerking toch tot stand gekomen?
Globaal versus eigen omgeving
Het was in de tijd dat de laatste economische crisis op zijn dieptepunt was. Bestaande structuren werden ter discussie gesteld. De samenleving is steeds meer multilateraal georganiseerd en steeds minder via de vaste lijnen van de kerk, politieke stromingen of gemeenschappen. Nieuwe technieken zoals internet en social media ontsluiten en verbinden op grote schaal en op elk moment van de dag informatie en groepen mensen. Mensen zijn via wereldspelers zoals Google, Facebook, maar ook Airbnb en Uber in staat om zichzelf te organiseren en globaal te handelen.
Daarnaast is er ook een tendens naar schaalverkleining. De behoefte van gemeenschappen om zelf invloed uit te kunnen oefenen op de eigen omgeving neemt toe. Energie- en zorgcoöperaties zijn hier een goed voorbeeld van. Maar ook de sterke opkomst van lokale partijen is hier een uitingsvorm van. In die dynamiek moet de (lokale) overheid zich verhouden tot de burger.
Wat heeft dit te maken met de samenwerking in de Metropoolregio Eindhoven?
Welnu, de discussie gaat over de schaal van besturen, over de invloed van burgers op lokale en regionale planvorming, op het vergroten van de zelfredzaamheid van diezelfde burger en het vinden van antwoorden op complexe vraagstukken. De discussie raakt zowel het bestuurlijk systeem als de cultuur van besturen. De oplossing is niet eenvoudig te benoemen. Aan de ene kant moet de overheid een stabiele factor zijn; aan de andere kant vraagt de samenleving om een meebewegende en efficiënte-effectieve overheid.
In deze tijden van disruptieve veranderingen worden vaak bestaande structuren tegen het licht gehouden. De overheid functioneert echter in een strak vastliggend, democratisch construct en kan maar moeilijk veranderen. Het construct van de WGR+ voor specifieke regio’s is wel opgeheven en ‘teruggebracht’ in de bestaande overheidslagen. De regio heeft vier jaar geleden wel het moment van het opheffen van de WGR+ goed gepakt om de intergemeentelijk samenwerking om te vormen. De behoefte aan een fundamentele verandering in de samenwerking werd toen breed gedragen. Alom werd gedeeld dat de toen bestaande samenwerking niet meer paste bij de ambities en de opgaven van de regio.
Samenwerken betekent samen wérken
In deze dynamiek zijn de 21 gemeenten op zoek gegaan naar een nieuwe vorm van samenwerken, eentje die kan inspelen op deze ontwikkelingen. Zij hebben zich verenigd in de Metropoolregio Eindhoven, een bestuurlijke netwerkorganisatie. Vrijwillig maar niet vrijblijvend, gelijkwaardig maar niet hetzelfde, vernieuwend en ontwikkelingsgericht, flexibel en adaptief.
Het samenwerken in een bestuurlijke netwerkomgeving is gebaat bij sterke en betrokken gemeenten en partners. Om snel te kunnen schakelen in het netwerk, kan niet alles in vaste structuren en procedures worden vastgelegd. Dit vraagt om betrokkenheid en vertrouwen tussen de partners in de samenwerking. Het vraagt ook om loslaten en het toekennen van dossiers aan een ander. Kortom het deelnemen aan een bestuurlijk netwerk is niet alleen een kanteling van structuur maar vooral een kanteling in rol en cultuur.
Twee jaar geleden zijn de gemeenten er ‘gewoon’ aan begonnen. Maar kanteling van een verticale bestuursstructuur naar een meer horizontale bestuursstructuur lijkt nu vast te lopen in tegenstrijdigheden en verwarring. Daarover meer in mijn volgende blog.
Jannet Wiggers
Directeur